Jacek Bętkowski (1904–1980)

---

Życiorys

Jacek Bętkowski przyszedł na świat 18 czerwca 1904 roku w Wadowicach, w rodzinie, której głową był rzemieślnik Stanisław. Do siódmego roku życia mieszkał w Jordanowie, gdzie zyskał podstawowe wykształcenie. Następnie uczęszczał do Państwowego Gimnazjum im. Marcina Wadowity w Wadowicach, gdzie w 1924 roku zdał egzamin dojrzałości. W latach 1917-1922 aktywnie uczestniczył w Związku Harcerstwa Polskiego. Bardzo dobrze znał dr Edmunda Wojtyłę (1906-1932), który był starszym bratem Karola Wojtyły, późniejszego papieża Jana Pawła II.

W wieku szesnastu lat ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego, walcząc podczas wojny polsko-bolszewickiej w roku 1920, m.in. w 201 Pułku Piechoty Dywizji Ochotniczej, której dowódcą był płk. Adam Koc. Od 30 sierpnia 1924 do 30 czerwca 1925 uczęszczał do Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie, gdzie zdobył praktyczne doświadczenie w 56 Pułku Piechoty oraz w Oficerskiej Szkole Piechoty. W trakcie przewrotu majowego w 1926 roku brał udział w ochronie prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, będąc świadkiem historycznej rozmowy na moście Poniatowskiego w Warszawie z Józefem Piłsudskim, którą miał miejsce 12 maja o godz. 17.

Pełniąc służbę wojskową, awansował na podporucznika z datą starszeństwa od 15 sierpnia 1927 roku. Jako oficer młodszy 1 kompanii 1 batalionu 11 Pułku Piechoty w Tarnowskich Górach, w listopadzie 1928 objął dowództwo 7 kompanii strzeleckiej. W lutym 1929 roku przeniesiono go do 2 batalionu 11 Pułku Piechoty w Szczakowej, gdzie dowodził plutonem w 5 kompanii strzeleckiej. Awansował na porucznika 15 sierpnia 1929 roku, a w październiku 1931 roku ukończył kurs oficerów łączności w Zegrzu. Od 19 marca 1932 roku był dowódcą plutonu łączności w 11 Pułku Piechoty, a od 1934 adiutantem w 5 Pułku Strzelców Podhalańskich. W 1938 roku został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi i objął dowództwo 1 kompanii 1 batalionu 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w 22 Dywizji Piechoty Górskiej.

W czasie kampanii wrześniowej był dowódcą 1 kompanii batalionu 5 Pułku Strzelców Podhalańskich. 5 października 1939 roku został aresztowany przez milicję sowiecką w Jaremczu, a następnie więziony w Nadwórnej, Stanisławowie, Brygidkach oraz Przemyślu. Zesłany do gułagu, 16 października 1940 roku osadzono go w łagrze w Starobielsku, a od 16 czerwca 1941 roku przebywał w obozach pracy na Kołymie, w tym obozie „na 47 km”. Po układzie Sikorski-Majski, został zwolniony 8 września 1941 roku, a 13 września jako komendant kompanii transportowej statkiem „Dżurma” wypłynął z portu w Magadanie do Władywostoku z około 250 więźniami. Następnie dotarł pociągiem do Omska, a 9 października w Buzułuku wstąpił do Armii Polskiej w ZSRR, gdzie został przydzielony jako adiutant oraz dowódca 3 batalionu 16 Pułku Piechoty 6 Lwowskiej Dywizji Piechoty. Awansował na majora 1 grudnia 1941 roku, a od 6 maja 1942 roku dowodził 14 Wileńskim Batalionem Strzelców w Iraku.

W październiku 1942 roku uczestniczył w kursie taktycznym dowódców oddziałów odbywającym się w brytyjskim ośrodku szkoleniowym w Palestynie. Po powrocie do kraju zgłosił się do służby, a 28 października 1943 roku wyruszył z Bliskiego Wschodu przez Algierię do Włoch. Tam przeszedł szkolenie w dywersji, biorąc m.in. udział w kursach dla kandydatów na cichociemnych, w tym kursie spadochronowym. 14 lutego 1944 roku został zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK, a 31 lipca 1944 roku awansował na stopień podpułkownika.

Ze spadochronem skoczył do okupowanej Polski w nocy z 30 na 31 lipca 1944 roku, biorąc udział w operacji „Riposta” oraz „Jacek 1”. Do Warszawy dotarł 1 sierpnia około godziny 14. W czasie Powstania Warszawskiego pełnił najpierw rolę inspektora wyszkolenia Rejonu 3 Obwodu Śródmieście AK, a później zyskał miano komendanta Wojskowej Służby Ochrony Powstania w 2 i 3 Rejonie. Od 28 sierpnia był dowódcą odcinka „Topór” obejmującym teren działania batalionów: „Golski” i „Zaremba”-„Piorun”. 2 października 1944 roku objął dowództwo 72 pułku piechoty AK. Za działania w Powstaniu Warszawskim został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, co potwierdzono rozkazem nr 470 z 29 września 1944 roku z uzasadnieniem: „za wyjątkową odwagę i poświęcenie podczas walk o Warszawę”.

Po kapitulacji powstania, trafił do niewoli niemieckiej, przebywając w obozach jenieckich w Ożarowie, Kostrzyniu, Stalagu X-B Sandbostel oraz Oflag VII-A Murnau. Uwolniono go przez żołnierzy amerykańskich 29 kwietnia 1945 roku. 25 czerwca 1945 roku trafił do Wielkiej Brytanii, gdzie ponownie wstąpił w szeregi Polskich Sił Zbrojnych. Od 10 sierpnia 1945 roku był przydzielony do Centrum Wyszkolenia Piechoty w Szkocji, a od 28 października 1945 roku do II Korpusu Polskiego we Włoszech. Od grudnia 1945 roku ponownie pełnił dowództwo nad 14 Wileńskim Batalionem Strzelców. W 1947 roku dowodził 514 jednostką w obozie Nettlebed (hrabstwo Oxfordshire). 16 marca 1948 roku zrezygnował z dowodzenia, kontynuując życie w obozie Oak Lodge. Od 1 marca 1946 roku do 28 lutego 1949 roku służył w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia.

Po demobilizacji pozostał na emigracji, gdzie pracował jako robotnik w stalowni „Gardner” oraz w drukarni. Aktywnie uczestniczył w życiu polonijnym, zostając prezesem Koła Cichociemnych w Londynie. Jacek Bętkowski zmarł 17 kwietnia 1980 roku w Londynie i został pochowany na cmentarzu rzymskokatolickim Parafii Świętego Wacława w Radomiu (kwatera 12a/9/1, grób 13412).

Ordery i odznaczenia

Jacek Bętkowski, wybitny Polak, został odznaczony wieloma nagrodami za swoją służbę. Wśród jego zaszczytów znajdują się:

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 11490, przyznany 26 września 1944,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany pośmiertnie 29 kwietnia 1980,
• Krzyż Walecznych, otrzymany dwukrotnie,
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami,
• Srebrny Krzyż Zasługi, przyznany 22 maja 1939.

---

Oceń: Jacek Bętkowski (1904–1980)

---