Jan Paweł II

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Karol Wojtyła przyszedł na świat 18 maja 1920 roku we Wadowicach, w pobliżu Krakowa, jako drugie dziecko emerytowanego porucznika Karola Wojtyły oraz Emilii z Kaczorowskich. Jego rodzina miała korzenie w Czańcu koło Kęt, a także w Lipniku. Natomiast ród Kaczorowskich wywodził się z Michalowa koło Szczebrzeszyna.

Karol został ochrzczony 20 czerwca 1920 roku w kościele parafialnym, przez ks. Franciszka Żaka, kapelana wojskowego. Jego rodzice chrzestni to Józef Kuczmierczyk, szwagier matki, oraz Maria Wiadrowska, jej siostra. Karol przyjął swoją Pierwszą Komunię Świętą 25 maja 1929 roku, a sakramentu bierzmowania udzielił mu abp Adam Stefan Sapieha, 3 maja 1938 roku, kiedy to wybrał imię Hubert, na cześć Karola Huberta Rostworowskiego.

Rodzina Wojtyłów prowadziła skromne życie, polegające głównie na pensji ojca, który pracował jako wojskowy urzędnik. Matka pomagała w domowych finansach, pracując dorywczo jako szwaczka. Brat Karola, Edmund Wojtyła, po ukończeniu wadowickiego gimnazjum zdecydował się na studia medyczne w Krakowie, w końcu zostając lekarzem. Wojtyłowie mieli jeszcze jedno dziecko, Olgę, która zmarła zaraz po narodzinach, co Karol wielokrotnie wspominał w swoich refleksjach, traktując to wydarzenie jako mocny ślad w swoim życiu.

Jako dziecko, Karol zyskiwał przydomek Lolek. Jego talenty i sportowy zapał były zauważane przez otoczenie. W piłkę nożną grał regularnie, a narty były dla niego jednym z ulubionych sportów. Również istotną rolę w jego życiu odgrywały wędrówki oraz krajowe wycieczki, którym najczęściej towarzyszył ojciec.

W okresie dojrzewania, niestety musiał zmierzyć się z wieloma tragediami osobistymi. W wieku dziewięciu lat stracił matkę, a trzy lata później jego brat Edmund zmarł na szkarlatynę. Te wydarzenia wpłynęły na jego rozwój, jednak jego mocna wiara motywowała go do kontynuowania nauki.

Po zdaniu egzaminów wstępnych, rozpoczął naukę w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Marcina Wadowity w Wadowicach. Był uznawany za ucznia z ogromną wiarą i zaangażowaniem. W pierwszej klasie jego katecheta, ks. Kazimierz Figlewicz, namówił go do dołączenia do kółka ministranckiego, którym Karol szybko stał się prezesem. Warto odnotować, że miał on również dużą sympatię dla sztuki teatralnej, co zaowocowało jego uczestnictwem w przedstawieniach organizowanych przez lokalne Kółko Teatralne.

Okres studiów

Karol Wojtyła ukończył gimnazjum 14 maja 1938 roku, zdobijając świadectwo maturalne z wyróżnieniem, co pozwoliło mu na podjęcie studiów na wyższych uczelniach bez konieczności zdawania dodatkowych egzaminów. Zdecydował się na wstąpienie na kierunek polonistyki w Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie rozpoczął naukę już w październiku 1938 roku. Przeprowadzając się do Krakowa z ojcem, nie zapomniał o swej pasji – piłce nożnej, kibicując lokalnej drużynie Cracovii.

Podczas studiów, pomimo trudności związanych z wojną, brał aktywny udział w życiu literackim uniwersytetu oraz rozwijał swoje umiejętności plastyczne i pisarskie. W lipcu 1939 roku wziął udział w Społecznym Obozie Legii Akademickiej w Ożomli, gdzie budowano drogę i szkołę. W 1940 roku poznał Jana Tyranowskiego, który prowadził dla młodzieży męskiej religijne dyskusje, co miało wpływ na jego duchowy rozwój i zainteresowanie pismami św. Jana od Krzyża.

Kiedy 18 lutego 1941 jego ojciec zmarł, Karol musiał przeprowadzić się do rodziny przyjaciela, Juliusza Kydryńskiego. W latach 1942 i 1943, jako członek ruchu młodzieżowego, odwiedzał Częstochowę, by odnowić Śluby Jasnogórskie. Trenował pracę fizyczną w zakładach chemicznych Solvay, ale nie zrezygnował z marzeń o studiach.

W 1941 roku, zainspirowany przeżyciami wojennymi, zdecydował się założyć Teatr Rapsodyczny, który sukcesywnie wystawiał przedstawienia. Jego związki z teatrem jednak przerwały plany, gdy postanowił podjąć studia teologiczne, co doprowadziło go do tajnego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Krakowie.

Prezbiter

W 1946 roku, po przyjęciu święceń kapłańskich, Karol Wojtyła rozpoczął swoją działalność jako młody duchowny. 1 listopada tego samego roku, kardynał Adam Stefan Sapieha, w kaplicy w Pałacu Arcybiskupów Krakowskich, wyświęcił go na księdza. Dwa dni później, 2 listopada, jako nowy duchowny odprawił swoją mszę prymicyjną w krypcie św. Leonarda w katedrze na Wawelu. W listopadzie 1946 roku Karol Wojtyła wyjechał do Rzymu, aby kontynuować studia w Papieskim Międzynarodowym Athenaeum Angelicum.

W Rzymie mieszkał w Kolegium Belgijskim, gdzie poznał wielu kapłanów i duchownych z krajów frankofońskich oraz Stanów Zjednoczonych. Ukończył studia w 1948 roku, uzyskując tytuł doktora za pracę na temat problematyki wiary w nauczaniu św. Jana od Krzyża. Aby przygotować się do obstawienia tej tezy, nauczył się hiszpańskiego, by zrozumieć oryginalne teksty tego znakomitego karmelita.

Po skończeniu studiów, powrócił do pracy duszpasterskiej w parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Niegowici, gdzie pełnił obowiązki wikariusza. Szybko zdobył serca młodzieży, organizując z nią czas w plenerze oraz wspólnie spędzając aktywne chwile, w tym sporty i modlitwy.

Jego działania w Krakowie, np. w parafii św. Floriana w Krakowie, również miały charakter aktywnego angażowania się w życie lokalnej społeczności. Starał się najczęściej przełamywać rutynę i odnaleźć szerszy kontekst działań religijnych, stosując nowoczesne metody pracy z młodzieżą.

Biskup

Dnia 4 lipca 1958 roku, Karol Wojtyła został mianowany biskupem tytularnym Ombrii oraz biskupem pomocniczym Krakowa. Konsekracji biskupiej udzielił mu 28 września 1958 roku arcybiskup Eugeniusz Baziak w katedrze na Wawelu, gdzie zrealizował wiele inicjatyw duszpasterskich. W 1962 roku Carlo Wojtyła został krajowym duszpasterzem środowisk twórczych i inteligencji, a jego działalność obejmowała też aktywny udział w II soborze watykańskim.

Dzięki jego działalności pojawiło się wiele projektów i inicjatyw mających na celu ewangelizację. Już w tamtych latach wpływał na życie społeczne oraz religijne kraju, co przejawiało się głównie przez zagraniczne podróże duszpasterskie. Przykładem była pielgrzymka do Ziemi Świętej w 1963 roku, podczas której Wojtyła nawiązywał kontakty z licznie zgromadzonymi wiernymi i duchownymi.

Kardynał

29 maja 1967 roku Karol Wojtyła został podniesiony do godności kardynała, a 28 czerwca. Wtedy stając się częścią globalnych struktur Kościoła, uczestniczył w wizytacjach parafii i klasztorów, co wpisało się w jego wizję duszpasterstwa. Między innymi tego roku rozpoczął proces beatyfikacyjny siostry Faustyny Kowalskiej, spisując koronkę do Bożego Miłosierdzia oraz wprowadzając jej nauki w życie. Regularnie spotykał się z inteligencją krakowską oraz artystami, promując kulturę i wiarę.

Tworzył także dzieła literackie, publikując pod pseudonimem Andrzej Jawień dramaty oraz filozoficzne prace, takie jak Miłość i odpowiedzialność, eksplorujące etykę chrześcijańską. Prowadził także wykłady na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim oraz wykładał w seminariach diecezjalnych, m.in. na temat teologii moralnej.

Wybór na papieża

Po niespodziewanej śmierci Jana Pawła I, 14 października 1978 roku, rozpoczęło się konklawe. 16 października, po wielu głosowaniach, kard. Karol Wojtyła, dotychczas mało znany w międzynarodowym środowisku, został wybrany na papieża. Jego wybór zaskoczył wielu, bowiem nikt nie stawiał na niego, a jego kandydatura zyskała poparcie 99 kardynałów z 111 głosujących. Tuż po wyborze, postanowił nazywać się Janem Pawłem II.

W wystąpieniu do zgromadzonego tłumu na placu św. Piotra dał znać o swoim pochodzeniu, mówiąc że przybył „z dalekiego kraju”, co szybko przełamało lody wśród Włochów. Przyznał się do trudności w mówieniu w ich języku i udzielił pierwszego błogosławieństwa zwanego Urbi et Orbi. Jego oficjalna inauguracja miała miejsce 22 października 1978 roku w trakcie mszy św., połączonej z wieloma ceremoniałami.

Jan Paweł II stał się pierwszym papieżem z Polski, a także pierwszym nie-Włochem od 455 lat – jego wybór zmienił bieg historii Kościoła oraz przyczynił się do globalnego wpływu na katolicyzm.

Pontyfikat

Lata 1978–1981

Podstawowym akcentem pontyfikatu Karola Wojtyły stały się pielgrzymki, co szybko przyniosło mu miano „papieża pielgrzyma”. W styczniu 1979 roku odbył swoją pierwszą podróż apostolską do Meksyku, podczas której zainaugurował Konferencję Biskupów Ameryki Łacińskiej. W trakcie wizyty podkreślił znaczenie praw człowieka, wolności religijnej oraz godności ludzi, zwracając uwagę polityków krajów katolickich na te kluczowe kwestie.

W marcu po powrocie do Rzymu, Jan Paweł II opublikował swoją pierwszą encyklikę pt. Redemptor hominis, w której odwołał się do nauk głoszonych podczas pielgrzymek, rozszerzając je także o temat sprawiedliwości społecznej. W czerwcu tego samego roku odwiedził Polskę, gdzie wypowiedział pamiętne słowa: „Wołam, ja, syn polskiej ziemi, a zarazem ja, Jan Paweł II, papież…”. Głoszone przez niego nauki miały istotny wpływ na późniejsze zmiany w Europie Wschodniej.

5 września, w czasie audiencji generalnej, rozpoczął cykl katechez poświęcony sakramentowi małżeństwa, które miały przygotować do zaplanowanego na rok następny synodu o rodzinie. Te katechezy, publikowane w 1986 roku w książce pt. Mężczyzną i niewiastą stworzył ich, zdobyły ogromną popularność pod nazwą Teologia ciała.

Na przełomie września i października papież udał się do Irlandii, a potem do USA, gdzie zwrócił uwagę na nieodpowiednie postawy kapitalistyczne oraz skrytykował wyzyskiwanie krajów rozwijających się przez bogate narody. W listopadzie tego samego roku odbyła się jego ostatnia podróż w 1979, gdzie spotkał się z patriarchą Konstantynopola Dymitrem I, co miało symboliczne znaczenie w budowaniu relacji ekumenicznych.

W tym czasie papież wydał także ostrą reprimendę dla niemieckiego teologa Hansa Künga oraz promulgował kolejną encyklikę Dives in misericordia.

Po wyborze na papieża, Józef Mackiewicz zasugerował, by Jan Paweł II odprawił mszę za polskich oficerów zamordowanych w 1940 roku, jednak papież odmówił, co doprowadziło do zerwania kontaktów władz kościelnych z Mackiewiczem.

Zamachy na Jana Pawła II

Osobne artykuły: Zamach na Jana Pawła II (1981) oraz Zamach na Jana Pawła II (1982). 13 maja 1981 roku, w trakcie audiencji generalnej na placu św. Piotra w Rzymie, o godzinie 17:19, Jan Paweł II padł ofiarą zamachu, gdy został postrzelony przez tureckiego zamachowca Mehmeta Alego Ağcę. Mimo że zamachowiec celował w głowę papieża, Jan Paweł II schylił się, by wziąć na ręce małą dziewczynkę, co również wpłynęło na nieudany strzał.

Pojmanego rannego papieża przewieziono do kliniki Gemelli, gdzie przeszedł operację trwającą sześć godzin. Jan Paweł II wyraził wiarę, że nie był to jedynie przypadek, stwierdzając: „Jedna ręka strzelała, a inna kierowała kulę”. Interesujące jest, że zamach miał miejsce 13 maja, w dniu pierwszego objawienia Matki Boskiej w Fátimie. Po 22 dniach rehabilitacji w szpitalu, jego problemy zdrowotne, będące wynikiem zamachu, były nadal odczuwalne.

Rok później, w Fatimie, papież dziękował Niepokalanemu Sercu Maryi za uratowanie go od śmierci. Mimo to, podczas tej pielgrzymki został zaatakowany bagnetem przez Juana Maríę Fernándeza y Krohna, ale na szczęście nie odniósł poważnych ran.

Lata 1981–1989

Jeszcze w czasie rekonwalescencji papież wydał kolejną encyklikę – Laborem exercens, w której wezwał do godziwego traktowania pracowników oraz do wprowadzenia nowego ładu społeczno-ekonomicznego. W Polsce, w tym samym okresie, zaczynał funkcjonować Związek Zawodowy „Solidarność”, z którym Jan Paweł II był w pełni solidarności.

W grudniu 1981 roku wprowadzono stan wojenny w Polsce, który doprowadził do szerokich represji wobec członków „Solidarności”. W tym czasie Jan Paweł II prowadził prywatne rozmowy zarówno z władzami polskimi, jak i radzieckimi.

W 1982 roku odbył swoją pierwszą pielgrzymkę do Wielkiej Brytanii, gdzie spotkał się z królową Elżbietą II, głową Kościoła anglikańskiego, a także z polskimi władzami na uchodźstwie. Rok później wygłosił przesłanie pokoju podczas wizyty w Afryce Środkowej w państwach dotkniętych wojną domową.

Rok 1986 był przełomowy w zakresie relacji ekumenicznych, kiedy to papież modlił się w Asyżu razem z liderami różnych religii, nawołując do pokoju na świecie. Był też pierwszym papieżem, który odwiedził synagogę w Rzymie. W latach osiemdziesiątych zajął się również sprawami doktrynalnymi, co prowadziło do cofnięcia zezwoleń na działalność naukową dla teologów, takich jak Charles Curran czy Edward Schillebeeckx, oraz wykluczenia z Kościoła arcybiskupa Marcela Lefebvre’a.

Jesień Ludów w Europie Wschodniej

Osobne artykuły: Okrągły Stół (Polska), Wybory parlamentarne w Polsce w 1989 roku i Wybory prezydenckie w Polsce w 1989 roku. Historycy zgodnie podkreślają, że Jan Paweł II wspierając wolne związki zawodowe przyczynił się do upadku systemów komunistycznych w Europie Wschodniej. Zmiany zaczęły się w Polsce, gdzie w kwietniu 1989 roku zalegalizowano związki zawodowe, a w czerwcu odbyły się pierwsze częściowo wolne wybory. Jan Paweł II, podobnie jak niektórzy włoscy politycy, uznawali wybór Wojciecha Jaruzelskiego na prezydenta za kluczowy dla realizacji postanowień Okrągłego Stołu.

W swoich przemówieniach ostrzegał Polaków przed rozbuchaną wolnością. Po tych wydarzeniach również w innych krajach podjęto kroki reformujące systemy, co zaowocowało aksamitną rewolucją w Czechosłowacji oraz Okrągłym Stołem w Bułgarii. W tym czasie Michaił Gorbaczow odwiedził papieża w Watykanie, będąc pierwszym rosyjskim przywódcą w historii.

Lata 1989–2000

W 1990 roku, korzystając z dobrych relacji z Gorbaczowem, Stolica Apostolska nawiązała stosunki dyplomatyczne z Federacją Rosyjską. Współpraca z prezydentem USA, Billem Clintonem, zaowocowała planami wspólnych działań na rzecz pokoju na świecie. W 1995 roku papież zaapelował do Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych o odrzucenie cynizmu w polityce.

W 1993 roku, w ramach poprawy relacji z judaizmem, Stolica Apostolska uznała państwo Izrael. Lata 90. to kolejny okres intensywnych pielgrzymek, mimo że Jan Paweł II musiał ograniczyć swoją działalność z powodu operacji stawu biodrowego. Podczas wizyty w Senegalu modlił się o przebaczenie dla handlarzy niewolników.

Podczas pielgrzymek w latach 1995–1996 odwiedził m.in. państwa Ameryki Środkowej oraz Filipiny, największe katolickie państwo Azji. W tym czasie nie ustawał w apelach o pokój, szczególnie w krajach afrykańskich, które borykały się z wojną domową. Jan Paweł II wypowiadał się jednak na temat nałożonego embarga na Kubę, co zaowocowało pełniejszym uznaniem kubańskiego Kościoła katolickiego przez władze tego kraju.

Papieskie starania o reformę Kościoła zaowocowały m.in. nowym Katechizmem Kościoła Katolickiego, a także wyraźnym uznaniem potrzeby ochrony środowiska naturalnego.

Jubileusz Roku 2000

W związku z obchodami Roku Jubileuszowego, Jan Paweł II planował wprowadzenie Kościoła w nowe tysiąclecie. W marcu 2000 roku odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej, gdzie spotkał się z premierem Izraela. W trakcie wizyty odwiedził instytut Jad Waszem oraz modlił się przy Ścianie Płaczu, co miało duże znaczenie dla dialogu z judaizmem.

Lata 2000–2005

W ostatnich latach pontyfikatu, z powodu pogarszającego się stanu zdrowia, Jan Paweł II musiał ograniczyć swoją aktywność. Choroba Parkinsona oraz wcześniejsze operacje miały negatywny wpływ na jego zdrowie, co zmusiło go do rezygnacji z wielu pielgrzymek. Mimo trudności, nigdy jednak nie rozważał rezygnacji z papiestwa.

Od 14 marca 2004 roku jego pontyfikat uznawany jest za najdłuższy w historii Kościoła, osiągając 26,5 roku, co podkreśla kontrast z krótkim pontyfikatem Jana Pawła I, który trwał jedynie 33 dni.

Stanisław Dziwisz, jego osobisty sekretarz, towarzyszył papieżowi przez cały czas jego pontyfikatu. Z powodu zdrowia, Jan Paweł II publicznie występował wyłącznie w pozycji siedzącej. Pomimo cierpień, starał się zapobiec inwazji na Irak, apelując do dyplomatów o pokój oraz potępiając wojnę jako porażkę ludzkości.

Pielgrzymki

Podstawowym elementem pontyfikatu były podróże, jakich Jan Paweł II odbył 104, odwiedzając wszystkie zamieszkane kontynenty. Był pierwszym papieżem, który odwiedził Wielką Brytanię, Biały Dom oraz polski Sejm. Mimo licznych starań, pielgrzymka do Rosji nigdy nie doszła do skutku z powodu oporu ze strony patriarchatu moskiewskiego.

Papież najczęściej odwiedzał Polskę (9 razy), USA (7 razy) oraz Francję (7 razy) i spotykał się z młodzieżą na Światowych Dniach Młodzieży (9 razy).

Beatyfikacje i kanonizacje

Jan Paweł II podczas swojego pontyfikatu beatyfikował i kanonizował więcej osób niż wszyscy jego poprzednicy w ciągu pięciu wieków. Ogłosił 1338 ludzi błogosławionymi oraz 482 świętymi podczas 51 uroczystości.

Nominacje kardynalskie

W trakcie swojego pontyfikatu mianował 231 kardynałów na dziewiątych konsystorzach, w tym jednego kardynała in pectore, którego nazwisko pozostaje nieujawnione.

Ostatnie lata

Choroba i śmierć

Jan Paweł II od 1992 roku zmagał się z postępującą chorobą Parkinsona, która znacząco wpłynęła na jego zdrowie oraz codzienne życie. Pomimo narastających spekulacji i sugestii dotyczących ewentualnego ustąpienia z funkcji papieskiej, szczególnie podczas licznych hospitalizacji, zdołał pełnić swoją rolę aż do ostatnich dni. W lipcu 1992 roku przeszedł operację, w trakcie której usunięto mu guz nowotworowy na jelicie grubym. Jego cierpienie i walka z chorobą stanowiły przykład jego własnych nauk na temat godności ludzkiego cierpienia, które odnosił do Pasji Chrystusa. W 11. rocznicę zamachu na swoje życie, 13 maja 1992, papież ustanowił Światowy Dzień Chorego.

Stan zdrowia Jana Pawła II znacznie pogorszył się 1 lutego 2005 roku. W trakcie dwóch miesięcy before his death, przez długie okresy przebywał w szpitalu i nie uczestniczył w publicznych wydarzeniach. Zmagał się z grypą oraz przeszedł zabieg tracheotomii w związku z niewydolnością oddechową.

31 marca, w czwartek, o godzinie 11, papież udał się do prywatnej kaplicy, gdzie zaczął odczuwać silne dreszcze oraz wzrost temperatury do 39,6°C. To był początek wstrząsu septycznego związanego z niewydolnością sercowo-naczyniową, wywołaną infekcją dróg moczowych, w kontekście osłabienia organizmu spowodowanego chorobą Parkinsona oraz niedostatecznym oddychaniem. Papież wyraźnie pragnął pozostać w domu. W ostatnich chwilach, podczas mszy przy jego łożu, która odbyła się w jego obecności, kardynał Marian Jaworski udzielił mu sakramentu namaszczenia.

2 kwietnia, w dniu śmierci, o 7:30 rano, Jan Paweł II zaczął tracić przytomność. Później tego dnia przyjął kardynała Angela Sodano, sekretarza stanu. W godzinach popołudniowych temperatura wzrosła dramatycznie. Około 15:30 papież, słabym głosem, poprosił: Pozwólcie mi iść do domu Ojca. O 19:00 przeszedł w stan śpiączki, a monitor medyczny wykazał postępującą niewydolność organów. Jego osobisty lekarz, Renato Buzzonetti, ogłosił śmierć o godzinie 21:37, a elektrokardiograf został wyłączony po 20 minutach. Zmarł po zakończeniu Apelu jasnogórskiego, w pierwszy weekend miesiąca oraz w wigilię Święta Miłosierdzia Bożego, w 9666. dniu pontyfikatu. Na placu Świętego Piotra abp Leonardo Sandri ogłosił: Najdrożsi bracia i siostry, o godz. 21.37 nasz ukochany Ojciec Święty powrócił do Domu Ojca. Cały świat modlił się za niego do końca jego dni.

3 kwietnia, za zgodą kardynała kamerlinga Eduarda Somala, zabalsamowane ciało Jana Pawła II umieszczono na katafalku, ubrano w papieskie szaty i wystawiono na widok publiczny w Sali Klementyńskiej Pałacu Apostolskiego, a następnego dnia przeniesiono do bazyliki Świętego Piotra, gdzie mogli oddać hołd zarówno delegacje państwowe, jak i pielgrzymi.

Pogrzeb

Osobny artykuł: Testament Jana Pawła II i Pogrzeb Jana Pawła II. Grób Jana Pawła II

Pogrzeb papieża odbył się 8 kwietnia 2005 roku. Trumna, wytworzona z prostych desek cyprysowych, symbolizujących nieśmiertelność, została ustawiona na dywanie na placu Świętego Piotra. Msza koncelebrowana zebrała tysiące kardynałów, arcybiskupów, biskupów oraz patriarchów Kościołów wschodnich, a przewodniczył jej kardynał Joseph Ratzinger, który w ciągu 11 dni został jego następcą. Uczestniczyło w niej około 300 tysięcy wiernych oraz 200 przywódców państwowych, a także reprezentanci różnych religii. Przez cały Rzym przed ekranami zebrano 5 milionów ludzi, w tym około 1,5 miliona Polaków. Wielu uczestników niosło transparenty z hasłem santo subito, co w tłumaczeniu oznacza „święty natychmiast”.

Procesję z trumną prowadził kardynał kamerling Eduardo Martínez Somalo. W krypcie Jana XXIII trumna została umieszczona w cynkowej urnie, która została hermetycznie zamknięta, w kolejną drewnianą. Do trumny dołączono woreczek z medalami wybitymi w trakcie pontyfikatu oraz dokument zawierający kluczowe informacje z tego okresu. Uroczystość miała charakter prywatny, wzięli w niej udział jedynie bliscy współpracownicy Jana Pawła II, tacy jak arcybiskupi Stanisław Dziwisz i Piero Marini.

Początkowo grobowiec Jana Pawła II znajdował się w krypcie bazyliki Świętego Piotra, blisko miejsca, w którym zgodnie z tradycją spoczywa grób św. Piotra. W latach 1963–2000 w tym samym miejscu był pochowany papież Jan XXIII.

W wyniku beatyfikacji 29 kwietnia 2011 roku grobowiec został otwarty, a trumna z ciałem wykonana w czasie pontyfikatu została wystawiona na widok publiczny w bazylice. Następnie, 2 maja 2011 roku, trumnę złożono w nowym miejscu, w kaplicy Świętego Sebastiana, obok Piety Michała Anioła. Nowa płyta nagrobna, z białego marmuru, nosi napis: Beatus Ioannes Paulus PP. II. Poprzednia płyta po uroczystościach beatyfikacji została przewieziona do Krakowa i obecnie znajduje się w łagiewnickim sanktuarium Błogosławionego Jana Pawła II, które jest częścią Centrum Jana Pawła II „Nie lękajcie się”.

Reakcje na śmierć

Zarząd Rady Ministrów na mocy uchwały z 3 kwietnia 2005 roku, nr 80/2005, ogłosił żałobę narodową na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, trwającą od 3 kwietnia aż do dnia pogrzebu. Apelowano do wszystkich obywateli oraz instytucji o zachowanie żałoby oraz wspólne uczczenie pamięci papieża. W miastach odwoływano wiele planowanych wydarzeń jak seanse filmowe czy przedstawienia teatralne. TVP zawiesiło transmisje meczów Ligi Mistrzów, a stacje telewizyjne poświęciły swój czas antenowy relacjom z wydarzeń Watykanu oraz wspomnieniom o zmarłym papieżu. Polskie stacje muzyczne dostosowały swój repertuar do atmosfery żalu, prezentując stonowaną muzykę.

Jan Paweł II Wielki

Po odejściu papieża zaczęto nadawać mu nowy tytuł, nazywając go Janem Pawłem Wielkim. Tylko trzech papieży w historii Kościoła katolickiego nosiło taki przydomek: Leon I, Mikołaj I oraz Grzegorz I. Po raz pierwszy tytuł ten wymieniono w homilii kardynała Angelo Sodano podczas mszy żałobnej na placu Świętego Piotra, zaraz po śmierci papieża, a także w publikacjach takich jak „Tygodnik Powszechny” oraz w programach informacyjnych najważniejszych amerykańskich stacji telewizyjnych (John Paul the Great – CNN, Fox News, ABC, CBS).

Tablica przodków

Rodowód rodzinny Jana Pawła II to fascynujący temat, który ukazuje bogatą historię jego przodków. W poniższej tablicy przodków przedstawione są nazwiska oraz daty urodzenia i śmierci członków rodziny papieża. Dzięki temu, możemy lepiej zrozumieć tło rodzinne, z którego pochodził.

Rodowód rodzinny
Prapradziadkowie	Bartłomiej Wojtyła (30.08.1788–15.09.1848) Anna Chudecka (24.07.1794–17.02.1831)	Kacper Gałuszka (~1768–1.07.1828) Apolonia Kaspera (19.02.1797–25.07.1861)	Bernard Przeczek (18.10.1784–3.04.1841) Helena Pawlica (20.01.1793–3.07.1846)	Jan Karol Heß (28.01.1802–1858) Teresa Rek (1804–12.03.1858)	Jan Kaczorowski (1741–14.04.1827) Ewa Adamkiewicz (1760–14.10.1830)	Jan Malinowski (~1779–?) Agata Migora (28.01.1790–?)	Józef Scholz (1790–1856) Łucja Podworska (1790–22.12.1856)	Jan Rubicki (1778–19.03.1841) Marianna Szafran (27.06.1786–17.08.1864)
Pradziadkowie	Franciszek Wojtyła (11.02.1815–25.04.1872) Franciszka Gałuszka (~1820–18.03.1879)		Franciszek Przeczek (28.01.1821–2.08.1885) Maria Heß (19.11.1824–6.12.1884)		Mikołaj Kaczorowski (1797–7.07.1872) Urszula Malinowska (22.10.1818–7.10.1873)		Jan Franciszek Scholz (12.10.1815–9.03.1882) Zuzanna Rubicka (3.05.1821–21.04.1900)
Dziadkowie	Maciej Wojtyła (1.02.1852–25.09.1923) Anna Marianna Przeczek (19.07.1853–17.09.1881)				Feliks Paweł Kaczorowski (21.05.1849–19.08.1908) Maria Anna Scholz (18.02.1854–21.04.1897)
Rodzice	Karol Wojtyła (18.07.1879–18.02.1941) Emilia Anna Kaczorowska (26.03.1884–13.04.1929)
św. Karol Józef Wojtyła, papież (18.05.1920–2.04.2005)

Proces beatyfikacyjny i kanonizacyjny

W kontekście beatyfikacji oraz kanonizacji Jana Pawła II, warto zwrócić uwagę na bezpośrednie powiązania z jego życiem oraz działalnością. Proces rozpoczął się 9 maja 2005 roku, gdy papież Benedykt XVI udzielił dyspensy od wymaganego pięcioletniego okresu oczekiwania po śmierci kandydata. Od tego momentu Jan Paweł II nosił tytuł Sługi Bożego. Oficjalnie, proces na szczeblu diecezjalnym zainaugurowano 28 czerwca 2005 w diecezji rzymskiej, w której powołano trybunał beatyfikacyjny, a postulatorem procesu został Sławomir Oder.

W drugą rocznicę śmierci papieża, 2 kwietnia 2007 roku, zakończono fazę diecezjalną procesu, przekazując akta do watykańskiej Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. Zaledwie kilka dni później, 4 maja 2007, ogłoszono dekret o ważności etapu diecezjalnego. Postulator generalny złożył w 2008 roku Positio, dokument niezbędny do dalszej procedury beatyfikacyjnej. Już 30 czerwca 2009 roku miało miejsce posiedzenie konsultorów teologicznych, a w listopadzie kardynałowie i biskupi Kongregacji zajmowali się analizą procesu.

19 grudnia 2009 roku papież Benedykt XVI podpisał dekret o heroiczności cnót, co nadało Janowi Pawłowi II tytuł Czcigodnego Sługi Bożego. Jednak podczas przygotowań do beatyfikacji, niektórzy świadkowie zeznali o praktykach pokutnych papieża, co wzbudziło kontrowersje. Polska zakonnica Tobiana Sobótka oraz były sekretarz papieski, biskup Emery Kabongo, potwierdzili, że papież regularnie umartwiał się przed udzielaniem święceń biskupich i kapłańskich. Watykan nie skomentował tych informacji, podkreślając, że dokumenty pozostają utajnione do czasu zakończenia raportu.

12 stycznia 2011 roku Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych zaaprobowała cud przypisywany Janowi Pawłowi II, polegający na uzdrowieniu francuskiej zakonnicy, Marie Simon-Pierre Normand. Zgodnie z kardynalnymi zasadami, orzeczenie zostało przekazane papieżowi, który posiadając wyłączne prawo do decyzji w sprawach kultu, 14 stycznia 2011 roku podpisał dekret o cudzie i wyznaczył datę beatyfikacji.

1 maja 2011 roku, w Święto Miłosierdzia Bożego, na placu św. Piotra w Rzymie, papież Benedykt XVI, przy wsparciu kard. Augostino Valliniego, beatyfikował Jana Pawła II. Warto zaznaczyć, że był to wyjątkowy akt, gdyż zwyczajowo takie ceremonie prowadzą delegaci, a nie bezpośredni następcy. Uroczystość przyciągnęła tłumy, a liczba wiernych przekroczyła million, w tym wielu Polaków.

5 lipca 2013 roku, papież Franciszek, ogłosił, że Jan Paweł II zostanie kanonizowany. Przyczyna cudu, jaką było uzdrowienie kobiety z Kostaryki, Floribeth Mora Diaz, miała miejsce podczas beatyfikacji, kiedy to kobieta modliła się do papieża i doznała nagłego uzdrowienia. 27 kwietnia 2014 roku, podczas uroczystej mszy, papież Franciszek ogłosił Jana Pawła II oraz Jana XXIII świętymi.

Panie kanonizacyjnej, papież Franciszek ogłosił św. Jana Pawła II patronem rodzin, a uroczystość ta pozostaje w pamięci jako pierwsza podwójna kanonizacja papieży XXI wieku. W październiku 2019 roku, abp Stanisław Gądecki wystosował apel do papieża Franciszka, aby ogłosić Jana Pawła II doktorem Kościoła i patronem Europy.

Dzień obchodów i patron

2 kwietnia 2011 roku Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów ustaliła, że wspomnienie liturgiczne Jana Pawła II obchodzimy 22 października, data inauguracji jego pontyfikatu. W 2014 roku papież Franciszek zatwierdził wpisanie Jana Pawła II do Kalendarza Rzymskiego jako wspomnienie dowolne.

Jan Paweł II jest patronem: rodzin, 11 miast w Polsce, powiatu tatrzańskiego, województwa kujawsko-pomorskiego i małopolskiego, Światowych Dni Młodzieży, Ruchu Apostolstwa Młodzieży, a także działaniach na rzecz pojednania polsko-ukraińskiego oraz Akcji Katolickiej w Polsce.

Relikwie

Wśród niezwykle cennych relikwii, jakie są związane z Janem Pawłem II, należy wymienić krew, która została pozyskana z kliniki Gemelli. Jest ona starannie przechowywana w sanktuarium Świętego Jana Pawła II, zlokalizowanym w Krakowie.

Inną znaczącą relikwią jest pas sutanny, który został przestrzelony podczas zamachu, który miał miejsce 13 maja 1981 roku. Obecnie jest on wystawiony na Jasnej Górze, gdzie przyciąga wielu pielgrzymów oraz wiernych zainteresowanych historią papieża.

Po śmierci tego wybitnego papieża powstały również specjalne relikwiarze, które mają na celu przechowywanie relikwii. Ich kształt oraz wygląd nawiązują do krzyża papieskiego, co nadaje im dodatkowego znaczenia i symboliki.

Światowe Dni Młodzieży

Jan Paweł II regularnie angażował się w dialog z młodzieżą, co czyniło go bliskim ich sprawom i wyzwaniom. W dniu 31 marca 1985 roku, w kontekście ogłoszonego przez ONZ Międzynarodowego Roku Młodzieży, papież napisał list apostolski zatytułowany Dilecti Amici, który podkreślał znaczenie młodości jako niesamowitego okresu kształtowania życiowej drogi. Tego samego dnia zainicjował tradycję Światowych Dni Młodzieży, która od tamtej pory zyskała na znaczeniu i stała się corocznym wydarzeniem.

Co roku Jan Paweł II przygotowywał specjalne orędzie dla młodych ludzi, które stawało się kluczowym tematem tego międzynarodowego zjazdu, organizowanego w różnych zakątkach świata. Warto zaznaczyć, że także w Polsce odbyło się to wydarzenie, konkretnie w Częstochowie w 1991 roku. Była to możliwość dla wielu młodych ludzi z całego świata, aby zjednoczyć się w modlitwie i refleksji. W momencie ogłoszenia daty beatyfikacji papieża, kard. Stanisław Ryłko, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Świeckich, ogłosił, że Jan Paweł II będzie patronem Światowych Dni Młodzieży.

Ekumenizm i stosunki międzyreligijne

Jan Paweł II poświęcił znaczną część swojego pontyfikatu na kwestie związane z ekumenizmem i budowaniem relacji z innymi religiami. W swojej encyklice pod tytułem Redemptor hominis zaznaczył, że nigdy nie zaprzestanie podkreślać roli ekumenicznych wysiłków, wyróżniając potrzebę jedności wśród chrześcijan.

Wielką wagę przywiązywał do dialogu z wyznawcami innych religii, w tym zarówno członkami społeczności abrahamowych, jak i osobami niewierzącymi. Sam brał aktywny udział w modlitwach, wspólnotowych wydarzeniach, w tym spotkaniu w Asyżu, które zgromadziło przedstawicieli licznych tradycji religijnych.

Judaizm

Jan Paweł II często odnosił się do relacji chrześcijan z Żydami, pisząc wiele listów i wygłaszając przemówienia, w których omawiał stosunek do społeczności żydowskiej. Skupiał się nie tylko na historycznych tragediach, takich jak Holocaust, ale także na teologicznych aspektach pomiędzy chrześcijaństwem a Żydami. W swojej działalności wprowadzał w życie myśli zawarte w dokumencie soborowym Nostra aetate.

Watykanista zauważyli, że jego wrażliwość w tej kwestii wywodzi się z osobistych przeżyć z czasów przed II wojną światową oraz z jego doświadczeń wojennych. Papież zdecydowanie potępił wszelkie formy antysemityzmu, które nazwał poglądami nie do pogodzenia z chrześcijańską etyką. W ramach Wielkiego Jubileuszu 2000 wyznał winy Kościoła, w tym w stosunku do Żydów. Znaczące ceremonie pojednawcze obejmowały m.in. jego wizytę w Wielkiej Synagodze w Rzymie 13 kwietnia 1986, a także pielgrzymkę do Ziemi Świętej, gdzie modlił się przy Ścianie Płaczu.

Islam

W 1999 roku Jan Paweł II wzbudził kontrowersje, całując Koran, który mu ofiarowano. To zdarzenie spotkało się z silną krytyką, zwłaszcza ze strony ortodoksyjnych środowisk. Kontrowersje związane były z niewiedzą papieża o arabskim języku oraz niepewnością co do charakteru przyjętej książki. Na początku 2000 roku odwiedził Egipt, gdzie spotkał się z Wielkim Imamem Al-Azhar – to był pierwszy taki kontakt z duchowym przywódcą islamu.

W kolejnym roku odbył pielgrzymkę do Syrii, gdzie jako pierwszy papież znalazł się w muzułmańskim meczecie, modląc się przy relikwiach Jana Chrzciciela. W trakcie swojego pontyfikatu spotkał się z ponad 50 przywódcami różnych wspólnot muzułmańskich, stawiając na dialog i wzajemny szacunek.

Niekatolickie Kościoły chrześcijańskie

Podczas swego pontyfikatu Jan Paweł II podejmował liczne inicjatywy mające na celu zbliżenie do Kościołów protestanckich oraz Cerkwi prawosławnej. Jego pielgrzymki do Turcji w 1979 roku, gdzie spotkał się z patriarchą ekumenicznym Konstantynopola oraz do Wielkiej Brytanii w 1982 roku, gdzie rozmawiał z królową Elżbietą II, stanowiły pierwsze kroki w tym kierunku.

W czasie swoich wizyt odwiedzał też katedrę w Canterbury oraz wiele kościołów luterańskich w takich krajach jak Niemcy i Szwecja. W 1995 roku wydał encyklikę Ut unum sint, która była wyrazem jego pragnienia jedności i dialogu. Mimo jego licznych starań, nie udało mu się zrealizować pielgrzymki do Rosji, co prawdopodobnie wynikało z niechęci patriarchatu moskiewskiego do Kościoła katolickiego.

Teologia ciała

Teologia ciała to jeden z kluczowych wkładów pontyfikatu Jana Pawła II w odnowę nauczania Kościoła, jaką przyniósł Sobór Watykański II. To nowatorskie podejście do miłości małżeńskiej zyskuje coraz większą uwagę w chrześcijańskiej refleksji. Papież w trakcie audiencji środowych w latach 1979–1984, przybliżył zasady tego nauczania, odnajdując głęboki sens w ciałach mężczyzny i kobiety.

Materiał do katechez, w których poruszył temat teologii ciała, został przygotowany jeszcze przed wyborem na biskupa Rzymu. Książka, nad którą pracował jako kardynał w Krakowie, stała się fundamentem dla jego późniejszych nauk. George Weigel zauważył, że ten nowatorski tok myślenia Jana Pawła II jest „jedną z najodważniejszych rekonfiguracji teologii katolickiej w ciągu wieków”, co podkreśla znaczenie tej teologii dla przyszłości Kościoła.

Warto zwrócić uwagę, że mimo nowego terminu, elementy teologii ciała są obecne w chrześcijańskiej nauce już od jej początków. Jan Paweł II odwołał się do tradycji biblijnej oraz patrystycznej, przeprowadzając głęboką analizę na poziomie personalistycznym. Refleksję rozpoczął od opisu stworzenia człowieka w jego pierwszej samotności, a następnie skoncentrował się na stworzeniu Ewy, której rolą było wypełnienie tej samotności Adama, z czym wiązała się powstanie „komunii osób”.

W swojej nauce papież szczegółowo rozwinął także temat miłości małżeńskiej i oblubieńczego sensu ciała w kontekście doczesności obciążonej grzechem pierworodnym. Zwrócił też uwagę na ostateczne wypełnienie miłości w Królestwie Bożym, które zrealizuje się w zmartwychwstaniu ciał.

Kwestia nadużyć seksualnych w Kościele

W kontekście kwestii nadużyć seksualnych, warto przyjrzeć się wpływowi, jaki Jan Paweł II miał na Kodeks Prawa Kanonicznego.

Zmiany w kodeksie prawa kanonicznego

Nowy Kodeks Prawa Kanonicznego został powołany do życia w 1963 roku, za czasów pontyfikatu Jana XXIII, który zainicjował pracę Papieskiej Komisji mającej na celu rewizję dotychczasowych przepisów. Efektem ich wieloletnich obrad oraz dyskusji w ramach lokalnych episkopatów, zakonów oraz katolickich uczelni był dokument, który Jan Paweł II oficjalnie promulgował w 1983 roku.

Wprowadzone regulacje odnosiły się również do ujawnionych przypadków wykorzystywania seksualnego nieletnich. Krytyka pod adresem papieża koncentrowała się wokół faktu, iż przestępstwa pedofilskie zostały przeniesione na drugorzędną pozycję w Kodeksie, tym samym wpisując je w kategorię „Przestępstwa przeciw specjalnym obowiązkom”. Wiele osób zwracało uwagę, że poprawna klasyfikacja tych czynów ma kluczowe znaczenie dla ich dalszego ścigania.

Do istotnych aspektów Kodeksu z 1983 roku należy fakt, że przewidziano możliwość stałego usunięcia duchownego, który dopuścił się seksualnych kontaktów z nieletnimi, tym samym uznając to przestępstwo za poważne. Jednakże, zostawiając biskupom zbyt dużą swobodę w ustalaniu wymiaru kary, często spotykano się z niskimi konsekwencjami dla sprawców nadużyć. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, procedury dotyczące nadużyć były wciąż w rękach diecezji, a apelacje od wyroków mogły być kierowane do Roty Rzymskiej.

Jak zauważa Adam Żak, nowy kodeks był odpowiedzią na potrzebę decentralizacji oraz przekazania odpowiedzialności w ręce biskupów, w wyniku czego w praktyce standardy postępowania były bardzo różne. Podobne opinie wyrażał również dr Monica Applewhite, która wskazała na nowości w naukach o seksualności i przestępstwie seksualnym, podkreślając, że aktualna wiedza w tym zakresie dopiero po 1985 roku uległa znacznemu rozwojowi.

Z drugiej strony dominikanin Maciej Zięba twierdził, iż już w nowym Kodeksie zachowano wysoką wagę przestępstw związanych z pedofilią, jednocześnie przekazując więcej kompetencji lokalnym hierarchom.

Sacramentorum sanctitatis tutela

W odpowiedzi na kryzys nadużyć seksualnych w Kościele katolickim, Jan Paweł II w 2001 roku wydał dokument pt. Sacramentorum sanctitatis tutela. W nim uznano wykorzystywanie dzieci za jeden z najcięższych grzechów, porównując go do przestępstw naruszających szóstą zasadę Dekalogu. W obliczu faktów dotyczących przenoszenia duchownych obwinianych o nadużycia, nakazał biskupom informować Stolicę Apostolską o nadużyciach wśród księży.

W liście tym papież podkreślił także, że proces kościelny w żaden sposób nie ogranicza prawa ofiar do dochodzenia swoich roszczeń na drodze cywilnej, co było ważnym sygnałem dla poszkodowanych.

Karta Ochrony Dzieci i Młodzieży

W odpowiedzi na skandal e pedofilii, który ujawnił się w Stanach Zjednoczonych, Jan Paweł II w 2002 roku wezwał do Watykanu amerykańskich kardynałów. Krytykował ich za niewystarczające działania w celu przeciwdziałania przestępstwom seksualnym wobec nieletnich. Spotkanie to zaowocowało Karta Ochrony Dzieci i Młodzieży, która została wydana przez amerykańską Konferencję Episkopatu, wprowadzając nowe procedury mające na celu walkę z przemocą seksualną oraz wsparcie ofiar.

Krytyka

Jan Paweł II był postacią, która wywoływała oraz wciąż budzi żywe dyskusje, w tym także liczne kontrowersje. Krytyka jego poglądów dotyczyła wielu kwestii i były one formułowane z różnych perspektyw, co sprawiło, że opinie na temat jego działalności nie były jednolite.

Jednym z istotniejszych punktów krytyki było stanowisko papieża w sprawie kapłaństwa kobiet, które spotkało się z negatywnymi reakcjami zwłaszcza ze strony feministek. W dodatku, jego sprzeciw wobec stosowania antykoncepcji budził zastrzeżenia wśród organizacji zajmujących się prawami człowieka; krytycy, w tym belgijski kardynał Godfried Danneels, argumentowali, że potępienie używania prezerwatyw przyczyniło się do rozprzestrzeniania się epidemii HIV.

W obrębie samego Kościoła, Jan Paweł II napotkał opozycję ze strony zwolenników zniesienia celibatu. Czołową kwestią stały się oskarżenia dotyczące niewłaściwego zarządzania sprawami pedofilii wśród duchownych. W 2020 roku Stolica Apostolska ujawniła raport dotyczący kardynała Theodore’a McCarricka, który został usunięty z kapłaństwa z powodu tego rodzaju przestępstw. Dokument stwierdzał, że papież miał mieć wiarygodne informacje o nieodpowiednim zachowaniu McCarricka.

Niektórzy krytycy postrzegali pontyfikat Jana Pawła II jako okres centralizacji władzy, co było przeciwieństwem postulatów Soboru Watykańskiego II oraz zasadę kolegialności w podejmowaniu decyzji. Zwracano również uwagę na zbytnią prostotę procedur beatyfikacji i kanonizacji, które mogły nie spełniać wysokich standardów.

Ponadto, papież był krytykowany za swoje negatywne stanowisko wobec teologii wyzwolenia, którą osobiście uważano za nie w pełni zgodną z nauką katolicką. Jego publiczne potępienie tego nurtu, które miało miejsce w 1979 roku podczas podróży do Meksyku, prowadziło do napięć z postaciami takimi jak arcybiskup Oscar Romero z Salwadoru.

W niektórych kręgach, zwłaszcza wśród konserwatystów takich jak sedewakantyści czy część lefebrystów, Jan Paweł II był postrzegany jako modernista, niezbyt chętnie odnoszący się do tradycji Kościoła. Krytykowano go także za wsparcie dla ekumenizmu oraz otwartość na inne wierzenia.

W Polsce z kolei zaobserwowano powstanie memu internetowego znanego jako cenzopapa, który parodystycznie wyśmiewa Jana Pawła II oraz wszystko, co jest z nim związane, przyjmując formę obrazków, filmów, czy tekstów humorystycznych.

W 2023 roku premierę miała kontrowersyjna publikacja zatytułowana Maxima Culpa. Jan Paweł II wiedział, autorstwa Ekke Overbeeka, dotycząca wiedzy papieża o przypadkach wykorzystywania seksualnego w Kościele katolickim. Jej wydanie zbiegło się z premierą reportażu telewizyjnego Marcina Gutowskiego zatytułowanego Franciszkańska 3. Obie te publikacje pociągnęły za sobą szeroką debatę publiczną na temat pontyfikatu Jana Pawła II w Polsce. Dodatkowo, w tym samym roku ukazała się książka Nie nasz papież. Pontyfikat Jana Pawła II na świecie autorstwa Mirosława Wlekłego.

Zwyczaje Jana Pawła II

Podczas rządów Jana Pawła II miały miejsce istotne przemiany w Watykanie, które wpłynęły na sposób odbierania osoby papieża, zarówno wśród katolików, jak i przedstawicieli innych religii. Po jego wyborze na Stolicę Apostolską, postanowił zrezygnować z niektórych tradycji ceremonialnych. Na przykład, przy składaniu hołdu nowo wybranemu papieżowi, Jan Paweł II nie pozwolił prymasowi Wyszyńskiemu uklęknąć przed sobą. W swoich początkowych wystąpieniach publicznych, wybrał język włoski, by wygłosić pierwsze przemówienie, unikając tym samym tradycyjnej łaciny, co było nowe i zaskakujące.

Do kluczowych innowacji w tym papieskim okresie zaliczały się:

• liczne pielgrzymki, zarówno międzynarodowe, jak i krajowe,
• zwyczaj całowania ziemi odwiedzanego kraju,
• msze święte organizowane dla dużych zgromadzeń w stadionach, na lotniskach oraz placach publicznych,
• wygłaszanie homilii i sentencji w językach krajów, które odwiedzał,
• uczestnictwo zespołów folklorystycznych w celebracjach liturgicznych,
• spotkania z przedstawicielami różnych wyznań oraz wizyty w świątyniach innych religii,
• angażowanie się w życie artystyczne poprzez koncerty oraz projekcje filmowe,
• prywatne rozmowy z wiernymi,
• bezpośrednie interakcje z ludźmi podczas pielgrzymek,
• humor i otwartość w relacjach z ludźmi.

Choć już za pontyfikatu Jana XXIII zaczęto rezygnować z części tradycyjnych ceremonii, Jan Paweł II przeszedł o krok dalej, eliminując wiele barier, przyjmując rolę papieża, który był bliski każdemu człowiekowi, bliskiego ludziom nauczyciela i apostoła. Taka postawa nie zmieniła się nawet w obliczu prób zamachów.

Twórczość i publikacje

Poezja

Karol Wojtyła, uznawany za niezwykłego poetę, zainspirowany był na początku swoją religijną wiarą oraz erą renesansu. Świadczy o tym jego młodzieńczy zbiór wierszy, znany jako Renesansowy psałterz, który ukazał się dopiero po wielu latach. Zbiór ten odnosi się do twórczości Jana Kochanowskiego. Z czasem jego szczególne zainteresowanie skupiło się na romantyzmie, przede wszystkim na dziełach Juliusza Słowackiego i Cypriana Kamila Norwida.

Wojtyła debiutował jako poeta w prasie katolickiej, gdzie publikował pod różnymi pseudonimami – Andrzej Jawień, AJ czy Piotr Jasień. Od roku 1961 występował pod nazwiskiem Stanisław Andrzej Gruda, jednocześnie współpracując intensywnie z „Tygodnikiem Powszechnym”.

Jego twórczość poetycka charakteryzuje się refleksyjnością, umiejętnością trafnego wyrażenia emocji oraz stylistyczną powściągliwością. Poematy takie jak Pieśń o Bogu ukrytym oraz Pieśń o blasku wody stanowią głęboką refleksję nad ludzkimi doświadczeniami, naturą oraz istotą Boga. Z kolei utwór Myśl jest przestrzenią dziwną ma charakter filozoficzny, badając mechanizmy poznawania rzeczywistości, a intelekt jako dar – temat, który powrócił w encyklice Fides et ratio.

W kolejnym poemacie Kamieniołom wnika w siłę ludzkiej osobowości oraz jej relację z naturą, a potem rozważa w utworze Wigilia wielkanocna 1966 mistyczny dialog z Bogiem, eksponując cierpienie i piękno przyrody jako świadomość świętej więzi między człowiekiem a naturą.

Jego artystyczna działalność – początkowo w aktorstwie, a potem w literaturze – została przerwana z chwilą wybrania go na papieża. Wyjątek stanowi Tryptyk rzymski, wydany 6 marca 2003 roku, który sygnował jako Jan Paweł II.

W 1999 roku, w ramach obchodów 2000-lecia chrześcijaństwa oraz jubileuszu dwudziestolecia pontyfikatu, Jana Pawła II, na rynku muzycznym pojawiła się płyta Abbà Pater, na której można usłyszeć fragmenty recytowane i śpiewane przez papieża, w opracowaniu Leonarda de Amicis i Stefano Mainettiego. Było to pierwsze tego rodzaju wydawnictwo z udziałem papieża. Powstało przy współpracy Radia Watykańskiego oraz nuncjatur apostolskich.

W rolę wykonawczyni interpretacji poezji Karola Wojtyły wcieliła się Danuta Michałowska, aktorka związana z nim w czasach działalności Teatru Rapsodycznego.

Dramaturgia, teatr

W ciągu swojego życia Karol Wojtyła związał się z teatrem już w czasach gimnazjalnych, uczestnicząc w szkolnych przedstawieniach. Poważnie traktował swoje zainteresowania teatralne, a jego osobowość artystyczna w dużej mierze ukształtowana została przez Mieczysława Kotlarczyka, znakomitego reżysera.

Dołączył do ata Teatru Słowa, później znanego jako Teatr Rapsodyczny, jednak w 1942 roku rozczarował Kotlarczyka, rezygnując z kariery aktorskiej na rzecz studiów teologicznych w tajnym Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Krakowie oraz na konspiracyjnym Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Mimo wyboru drogi kapłańskiej, Wojtyła nie zerwał z teatrem, pisząc dramaty i zajmując się krytyką teatralną. Wczesne dramaty, takie jak Hiob i Jeremiasz, powstały na bazie biblijnych inspiracji.

Wielką uwagę przyciąga jego sztuka Brat naszego Boga, która powstała w latach 1944-1950, inspirowana postacią Adama Chmielowskiego, znanego jako Brat Albert, który porzucił malarstwo dla służby ubogim. Dramat przedstawia moralne dylematy artysty.

Obok Przed sklepem jubilera, znanego jako „medytacja o sakramencie małżeństwa”, Wojtyła podjął temat miłości jako sakramentu. W dramacie Promieniowanie ojcostwa, jego ostatnim, podejmuje temat fenomenu miłości w kontekście relacji ludzkiej i Bożej. Wartością twórczości Wojtyły stało się tworzenie myśli, które w dramatopisarstwie widać poprzez zwrot ku dyskursywnej strukturze dzieł.

Filozofia

Filozoficzna droga Karola Wojtyły rozpoczęła się podczas studiów w Metropolitalnym Wyższym Seminarium Duchownym w Krakowie, gdzie poznał tomizm. W późniejszym czasie inspirację czerpał z niemieckiego fenomenologa Maxa Schelera, co zaowocowało jego pracą habilitacyjną, badającą możliwość budowy etyki chrześcijańskiej na systemie Schelera. Choć dostrzegał trudności w pogodzeniu tych systemów, metody fenomenologiczne wpleciono w jego własne rozważania filozoficzne.

Człowiek, jako temat centralny, jest osnową myśli Wojtyły: jego wolność oraz moralność. Jego koncepcja personalistyczna, oparta na tomizmie, współczesna jest ze sposobem analizy fenomenologicznej, porównywalnej z myślą Edyty Stein. Rocco Buttiglione podkreśla, że tomizm Wojtyły jest „wielką hipotezą”, weryfikowaną przez analizę fenomenologiczną.

Największym osiągnięciemfilozoficznym Wojtyły jest dzieło Osoba i czyn, w którym bada świadomość człowieka oraz działanie jako podmiot. W ostatnim rozdziale omawia proces czynów spełnianych we wspólnocie osób, co potwierdza jego przekonanie, że człowiek jest osobą, podmiotem obdarzonym świadomością.

Antropologia Wojtyły, określana mianem personalistycznej, nawiązuje do myśli św. Tomasza z Akwinu, powołując do stworzenia integralnej antropologii katolickiej, podobnie jak to uczynił Władimir Sołowjow w teologii prawosławnej. Jego koncepcja antropologiczna służy jako podstawowa budowa dla myśli teologicznych, w szczególności katolickiej nauki społecznej oraz „teologii ciała”.

Książki, które wydał jako Karol Wojtyła

Karol Wojtyła, przed rozpoczęciem pontyfikatu, przygotował szereg książek, które obejmowały:

• Renesansowy psałterz – Kraków 1999; młodzieńczy zbiór wierszy, powstały przed II wojną światową,
• Świętego Jana od Krzyża nauka o wierze – rozprawa doktorska, obroniona w 1948, dotycząca dzieł św. Jana od Krzyża,
• Wykłady lubelskie – Lublin, KUL, 1986; zapisy wykładów z filozofii z lat 1954–1956,
• Elementarz etyczny – Kraków 1983; szkice publikowane w „Tygodniku Powszechnym” w latach 1957-1958,
• Ocena możliwości zbudowania etyki chrześcijańskiej przy założeniach systemu Maksa Schelera – Lublin 1959; monografia habilitacyjna,
• Miłość i odpowiedzialność – Lublin 1960; analiza miłości, która wielokrotnie wznawiana jest w różnych językach,
• Osoba i czyn – Kraków 1969; fundament jego antropologii chrześcijańskiej,
• U podstaw odnowy – Kraków 1972; monografia dotycząca II Soboru Watykańskiego,
• Znak, któremu sprzeciwiać się będą – Poznań 1976; rekolekcje głoszone w Watykanie,
• Poezje i dramaty – Kraków 1979; zbiór utworów, w tym poematów oraz dramatów,
• Aby Chrystus się nami posługiwał – Kraków 1979; esej dotyczący licznych tematów oraz sacramentów,
• Zagadnienie podmiotu moralności – Lublin 1991; zespół rozpraw z zakresu etyki.

Książki, które wydał jako Jan Paweł II

Po objęciu pontyfikatu, Jan Paweł II również wydał szereg wpływowych książek:

• Mężczyzną i niewiastą stworzył ich – Watykan 1986; monografia dotycząca teologii ciała i miłości,
• Przekroczyć próg nadziei – Lublin 1994; ISBN 83-2280-395-8,
• Dar i tajemnica – 1996,
• Tryptyk rzymski – Kraków 2003, Wydawnictwo Literackie, ISBN 83-8897-143-3,
• Wstańcie, chodźmy! – Kraków 2004, Wydawnictwo św. Stanisława, ISBN 83-8897-186-7,
• Pamięć i tożsamość – Kraków 2005, Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, ISBN 83-2400-525-0.

Nakładem Wydawnictwa Znak opublikowano kilka edycji książki zawierającej teksty przemówień papieża, takich jak Jan Paweł II – Pielgrzymki do Ojczyzny.

Wydawnictwa muzyczne

• Abbà Pater – Sony Music Entertainment, 1999 (3 × platynowa płyta w Polsce),
• Wśród nocnej ciszy z albumu Wśród nocnej ciszy… – śpiew.

Dokumenty papieskie

Encykliki

Encykliki stanowią podstawowe dokumenty w nauczaniu papieskim, które mają wyjątkowe znaczenie w Kościele katolickim. Jan Paweł II, tworząc je, posługiwał się językiem polskim, lecz przyjmuje się, że to wersja łacińska odgrywała kluczową rolę w ich oficjalnym obiegu. W tradycji kościelnej nazwa encykliki opiera się na jej pierwszych słowach. Poniżej znajdziesz tłumaczenia tytułów tych dokumentów, które często wzbogacane były przez podtytuły. Papież opublikował w sumie 14 encyklik:

Encykliki Jana Pawła II
Lp.	Rok	Tytuł, podtytuł	Data wydania	Uwagi
1.	1979	Redemptor hominis (Odkupiciel człowieka)	1979-03-04 4 marca 1979(dts)	Pierwsza encyklika Jana Pawła II, przyjęta z dużym zainteresowaniem i aprobatą. To również pierwsza z cyklu trynitarnego, który proponuje nową interpretację Boga jako Trójcy Świętej. Temat: Jezus Chrystus jako Syn Boży. Analiza „Boskiego” i „ludzkiego” wymiaru Odkupienia, w tym ofiary Chrystusa na krzyżu jako wyrazu miłości do każdej osoby, co podkreśla ludzką godność. Słynne zdanie: „Człowiek nie może żyć bez miłości” (a tą miłością jest Bóg). Encyklika interpretowana jako manifest personalizmu i chrześcijańskiego humanizmu.
2.	1980	Dives in misericordia (Bogaty w Miłosierdziu), podtytuł: O Bożym Miłosierdziu	1980-11-30 30 listopada 1980(dts)	Druga encyklika trynitarna. Temat: Bóg-Ojciec. Analiza miłosierdzia jako najwyższego przymiotu Stwórcy, który jest wyrazem Jego miłości do każdego człowieka, co wzmacnia jego godność. Osobny rozdział omawia przypowieść o synu marnotrawnym (Łk 15,11-32) w interpretacji egzystencjalnej. Wskazania dotyczące związku z Dzienniczkiem św. Faustyny Kowalskiej, którego wizję Miłosierdzia Bożego papież rozwijał analitycznie i twórczo.
3.	1981	Laborem exercens (Z pracy), podtytuł: O pracy ludzkiej	1981-09-14 14 września 1981(dts)	_
4.	1985	Slavorum apostoli (Apostołowie Słowian), podtytuł: Na 1100-lecie dzieła ewangelizacji Św. Cyryla i Metodego	1985-06-02 2 czerwca 1985(dts)	_
5.	1986	Dominum et vivificantem (Pana i Ożywiciela), podtytuł: O Duchu Świętym w życiu Kościoła i świata	1986-05-18 18 maja 1986(dts)	Trzecia encyklika trynitarna. Temat: Duch Święty. Studium ukazujące Boga jako osobową miłość. Analiza pojęć biblijnych („ruah”, „nefesh”, „Parakletos”). Duch Święty, zapowiedziany przez Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy, jako osobowe tchnienie miłości Boga do ludzi przenikającej świat. „Grzech” jako akt wolnej woli człowieka: zamknięcie na ducha miłości.
6.	1987	Redemptoris Mater (Matka Odkupiciela), podtytuł: Błogosławiona Maryja Dziewica w życiu pielgrzymującego Kościoła	1987-03-25 25 marca 1987(dts)	_
7.		Sollicitudo rei socialis (Społeczna troska), podtytuł: Społeczna troska	1987-12-30 30 grudnia 1987(dts)	_
8.	1990	Redemptoris missio (Misja Odkupiciela), podtytuł: O stałej aktualności posłania misyjnego	1990-12-07 7 grudnia 1990(dts)	_
9.	1991	Centesimus annus (Stulecie), podtytuł: W stulecie encykliki Leona XIII „Rerum Novarum”	1991-05-01 1 maja 1991(dts)	_
10.	1993	Veritatis splendor (Blask prawdy), podtytuł: Kluczowe problemy nauczania moralnego Kościoła	1993-08-06 6 sierpnia 1993(dts)	_
11.	1995	Evangelium Vitae (Ewangelia życia), podtytuł: O wartości i nienaruszalności życia ludzkiego	1995-03-25 25 marca 1995(dts)	_
12.		Ut unum sint (tytuł zachowany w tekście polskim w wersji łacińskiej; sens: Aby byli jedno), podtytuł: O działalności ekumenicznej	1995-05-25 25 maja 1995(dts)	_
13.	1998	Fides et ratio (Wiara i rozum), podtytuł: O relacjach między wiarą a rozumem	1998-09-14 14 września 1998(dts)	_
14.	2003	Ecclesia de Eucharistia (Kościół dzięki Eucharystii), podtytuł: Eucharystia w życiu Kościoła	2003-04-17 17 kwietnia 2003(dts)	_

Adhortacje apostolskie

Wśród bogatej twórczości Jana Pawła II należy wyróżnić również adhortacje apostolskie, których liczba wynosi 14. Stanowią one ważne komunikaty dotyczące duchowego życia i misji Kościoła w dzisiejszym świecie:

Adhortacje apostolskie wydane przez Jana Pawła II
Lp.	Rok	Tytuł	Zagadnienie	Data wydania
1.	1979	Catechesi tradendae	O katechizacji w naszych czasach	16 października 1979 (dts)
2.	1981	Familiaris consortio	O zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świecie współczesnym	22 listopada 1981 (dts)
3.	1984	Redemptionis donum	O konsekracji zakonnej w świetle tajemnicy odkupienia	25 marca 1984 (dts)
4.		Reconciliatio et paenitentia	O pojednaniu i pokucie w dzisiejszym posłannictwie Kościoła	2 grudnia 1984 (dts)
5.	1988	Christifideles laici	O powołaniu i misji świeckich w Kościele i w świecie dwadzieścia lat po Soborze Watykańskim II	30 grudnia 1988 (dts)
6.	1989	Redemptoris Custos	O świętym Józefie i jego posłannictwie w życiu Chrystusa i Kościoła	15 sierpnia 1989 (dts)
7.	1992	Pastores dabo vobis	O formacji kapłanów we współczesnym świecie	25 marca 1992 (dts)
8.	1995	Ecclesia in Africa	O Kościele w Afryce	14 września 1995 (dts)
9.	1996	Vita consecrata	O życiu konsekrowanym i jego misji w Kościele i w świecie	25 marca 1996 (dts)
10.	1999	Ecclesia in America	O Kościele w Ameryce	22 stycznia 1999 (dts)
11.		Ecclesia in Asia	O Kościele w Azji	6 listopada 1999 (dts)
12.	2001	Ecclesia in Oceania	O Kościele w Oceanii	22 grudnia 2001 (dts)
13.	2003	Ecclesia in Europa	O Kościele w Europie	28 czerwca 2003 (dts)
14.		Pastores gregis	O biskupie, słudze Ewangelii Jezusa Chrystusa dla nadziei świata	16 października 2003 (dts)

Konstytucje apostolskie

Papież Jan Paweł II napisał również kilkanaście konstytucji apostolskich, które są istotnymi dokumentami porządkującymi różne aspekty działalności Kościoła. Ich celem jest dostarczenie wytycznych w wielu kluczowych kwestiach dotyczących życia wspólnoty:

Konstytucje apostolskie opublikowane przez Jana Pawła II
Lp.	Rok	Tytuł	Uwagi	Data wydania
1.	1979	Sapientia Christiana (w innych językach)	O uniwersytetach oraz wydziałach teologicznych	1979-04-15 15 kwietnia 1979 (dts)
2.	1982	Magnum Matrimonii Sacramentum	Prawne uznanie Papieskiego Instytutu Studiów o Małżeństwie i Rodzinie	1982-10-17 17 października 1982 (dts)
3.		Ut sit	O powołaniu Prałatury Personalnej Świętego Krzyża oraz Opus Dei	1982-11-28 28 listopada 1982 (dts)
4.	1983	Sacrae disciplinae leges	Ogłoszona z okazji wprowadzenia nowego kodeksu prawa kanonicznego	1983-01-25 25 stycznia 1983 (dts)
5.		Divinus perfectionis Magister	Określająca zasady postępowania w procesach beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych
6.	1986	Spirituali militum curae	O duszpasterstwie wśród żołnierzy	1986-04-21 21 kwietnia 1986 (dts)
7.	1988	Pastor Bonus	O reformie i odnowie Kurii Rzymskiej	1988-06-28 28 czerwca 1988 (dts)
8.	1990	Ex corde Ecclesiae	O katolickich uniwersytetach	1990-08-15 15 sierpnia 1990 (dts)
9.		Sacri canones	Ogłoszona z okazji wprowadzenia kodeksu kanonów Kościołów wschodnich	1990-10-18 18 października 1990 (dts)
10.	1992	Fidei depositum	W związku z publikacją Katechizmu Kościoła Katolickiego	1992-10-11 11 października 1992 (dts)
11.	1996	Universi Dominici gregis	O wakacie Stolicy Piotrowej	1996-02-22 22 lutego 1996 (dts)
12.	1998	Ecclesia in Urbe (w innych językach)	O wikariacie rzymskim	1998-01-01T00:00:00.001 1 stycznia 1998 (dts)

Listy apostolskie

Oprócz wcześniej wymienionych dokumentów, Jan Paweł II sformułował także ponad 40 listów apostolskich, które służą jako przesłania do wiernych. To w tych dokumentach papież porusza ważne kwestie moralne i duchowe, kierując je do różnych grup społecznych:

Listy apostolskie ogłoszone przez Jana Pawła II
Lp.	Rok	Tytuł	Data wydania
1.	1979	Rutilans agmen	1979-05-08 8 maja 1979(dts)
2.	1980	Patres Ecclesiae	1980-01-02 2 stycznia 1980(dts)
3.		Amantissima Providentia	1980-04-29 29 kwietnia 1980(dts)
4.		Sanctorum Altrix	1980-07-11 11 lipca 1980(dts)
5.		Egregiae virtutis	1980-12-31 31 grudnia 1980(dts)
6.	1981	A Concilio Constantinopolitano I	1981-03-25 25 marca 1981(dts)
7.	1984	Salvifici doloris	1984-02-11 11 lutego 1984(dts)
8.		Redemptionis Anno	1984-04-20 20 kwietnia 1984(dts)
9.		Les grands mystères	1984-05-01 1 maja 1984(dts)
10.	1979	Dolentium hominum	1985-02-11 11 lutego 1985(dts)
11.		Dilecti Amici	1985-03-31 31 marca 1985(dts)
12.	1987	Augustinum Hipponensem	1987-08-28 28 sierpnia 1987(dts)
13.		Sescentesima Anniversaria	1987-06-05 5 czerwca 1987(dts)
14.		Spiritus Domini	1987-08-01 1 sierpnia 1987(dts)
15.		Duodecimum Saeculum	1987-12-04 4 grudnia 1987(dts)
16.	1988	Euntes in mundum universum	1988-01-25 25 stycznia 1988(dts)
17.		Mulieris dignitatem	1988-08-15 15 sierpnia 1988(dts)
18.		Vicesimus Quintus Annus	1988-12-04 4 grudnia 1988(dts)
19.	1989	List apostolski z okazji pięćdziesiątej rocznicy wybuchu II wojny światowej	1989-08-27 27 sierpnia 1989(dts)
20.		List apostolski o sytuacji w Libanie	1989-09-07 7 września 1989(dts)
21.		List apostolski na 100-lecie Papieskiego Dzieła św. Piotra Apostoła	1989-10-01 1 października 1989(dts)
22.	1990	List apostolski na pięćsetlecie ewangelizacji Nowego Świata	1990-06-29 29 czerwca 1990(dts)
23.	1992	List do Kościoła w Polsce w związku z ustanowieniem nowej organizacji kościelnej	1992-03-25 25 marca 1992(dts)
24.	1994	Ordinatio sacerdotalis	1994-05-22 22 maja 1994(dts)
25.		Tertio millennio adveniente	1994-11-10 10 listopada 1994(dts)
26.	1995	Orientale lumen	1995-05-02 2 maja 1995(dts)
27.		List apostolski na 400-lecie unii brzeskiej	1995-11-12 12 listopada 1995(dts)
28.	1996	List apostolski na 350-lecie unii użhorodzkiej	1996-04-18 18 kwietnia 1996(dts)
29.		Operosam Diem	1996-12-01 1 grudnia 1996(dts)
30.	1997	Laetamur magnopere	1997-08-15 15 sierpnia 1997(dts)
31.		Divini Amoris Scientia	1997-10-19 19 października 1997(dts)
32.	1998	Dies Domini	1998-05-31 31 maja 1998(dts)
33.	1999	Inter Munera Academiarum	1999-01-28 28 stycznia 1999(dts)
34.	2000	300 rocznica unii Greckokatolickiego Kościoła Rumunii z Kościołem Rzymskim	2000-07-20 20 lipca 2000(dts)
35.	2001	Novo millennio ineunte	2001-01-06 6 stycznia 2001(dts)
36.		Z okazji 1700 rocznicy „Chrztu Armenii”	2001-02-17 17 lutego 2001(dts)
37.		List apostolski do katolików z Węgier na zakończenie „Millennium Węgierskiego”	2001-07-25 25 lipca 2001(dts)
38.	2002	Misericordia Dei	2002-05-02 2 maja 2002(dts)
39.		Rosarium Virginis Mariae o Różańcu Świętym	2002-10-16 16 października 2002(dts)
40.	2003	Spiritus et Sponsa – z okazji czterdziestej rocznicy ogłoszenia Konstytucji Sacrosanctum concilium o Liturgii Świętej	2003-12-04 4 grudnia 2003(dts)
41.	2004	Mane nobiscum Domine – z okazji Roku Eucharystii (X-2004 – X-2005) ogłoszony 7 października 2004	2004-10-07 7 października 2004(dts)
42.	2005	Gwałtowny rozwój	2005-01-24 24 stycznia 2005(dts)

Warto również zwrócić uwagę na różnorodność pism papieskich, w tym na Listy Jana Pawła II, które wciąż stanowią ważne źródło refleksji i inspiracji dla katolików na całym świecie.

Nagrody i wyróżnienia

Polskie

Jan Paweł II, będąc nie tylko autorytetem duchowym, ale także osobą wybitnie zasłużoną dla Polski, otrzymał wiele prestiżowych odznaczeń. W 1979 roku honorowano go Złotą Odznaką Skarbu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej oraz Krzyżem Armii Krajowej. Jego dorobek akademicki i wpływ na naukę docenili m.in. Uniwersytet Jagielloński w Krakowie oraz Katolicki Uniwersytet Lubelski, gdzie został uhonorowany tytułem Doctora honoris causa. Uroczystości takowe miały miejsce również na Uniwersytecie Opolskim, Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Uniwersytecie Rzeszowskim oraz na Akademii Górniczo-Hutniczej.

Swoje dokonania na polu pomocy dzieciom, zwłaszcza tym niewidomym, Jan Paweł II potwierdził, zostając 267. Kawalerem Orderu Uśmiechu w 1981 roku, co miało miejsce podczas ceremonii w Watykanie 28 marca 1984. Również w 1989 roku, jako jedyny w historii laureat, otrzymał nagrodę Wiktora przyznawaną przez Akademię Telewizyjną. W trzy lata później, w 1993 roku, odznaczono go Orderem Orła Białego, co było pierwszym takim przypadkiem w nowej historii Polski, a legitymacja tego odznaczenia nosi numer 1.

W 1996 roku Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski uhonorowało go tytułem „honorowego Małopolanina”, a już rok później Jan Paweł II zdobył honorowe obywatelstwo Wrocławia. W 1997 roku przyznano mu również Medal „Plus ratio quam vis” oraz Statuetkę Dziecięcej Nagrody „Serca”, którą otrzymał od dzieci ze Stowarzyszenia Przyjaciół Dzieci Chorych „Serce”.

Jan Paweł II stał się również Honorowym Obywatel Miasta Poznania. Podczas swojej misji dla pokoju, doszedł do zaszczytu otrzymania Komandorii Missio Reconciliationis. Niedługo po tym, w 2000 roku, powstała Fundacja „Dzieło Nowego Tysiąclecia”, ustanowiona przez Konferencję Episkopatu Polski jako wyraz wdzięczności dla papieża za jego duchowe wsparcie w Polsce.

W 2001 roku Jan Paweł II był odznaczony Orderem Ecce Homo, a rok później, w 2002, otrzymał tytuł „Człowieka Roku” od Forum Ekonomicznego. Jego wpływ na polskie życie społeczne i duchowe jest niezaprzeczalny; patronuje on obecnie ponad 2,3 tys. podmiotów, w tym 1274 szkołom, uczelniom, szpitalom, fundacjom oraz stowarzyszeniom.

W kontekście podkreślenia jego pokojowej misji, Sejm RP w 2014 roku ustanowił rok 2015 Rokiem Świętego Jana Pawła II, a pięć lat później podobne decyzje podjęto, nadając lata 2019 i 2020 na to samo miano. W odpowiedzi na media, równo 9 marca 2023 roku, Sejm IX kadencji uchwalił program ochrony dobrego imienia świętego, po emisji reportażu Marcina Gutowskiego na temat kontrowersyjnych zarzutów stawianych w Kościele.

Stolicy Apostolskiej

W strukturach Stolicy Apostolskiej Jan Paweł II był ex officio suwerenem zakonów, co oznacza, że przysługiwały mu liczne odznaczenia. Do prestiżowych wyróżnień, które odebrał, należą:

• Order Najwyższy Chrystusa,
• Order Złotej Ostrogi,
• Order Piusa IX,
• Order Świętego Grzegorza Wielkiego,
• Order Świętego Sylwestra,
• Kawaler Naszyjnika Orderu Grobu Świętego.

Zagraniczne

Na arenie międzynarodowej Jan Paweł II zyskał tytuł Człowieka Roku 1994 według magazynu „Time”. W roku 2000 został odznaczony Złotym Medalem Kongresu USA, a w 2002, jako pierwszy papież w historii, otrzymał honorowe obywatelstwo Rzymu. W 2004 roku prezydent George Bush uhonorował go Prezydenckim Medalem Wolności z Wyróżnieniem.

Poza tym, jego osiągnięcia zostały docenione nagrodą Karola Wielkiego w 2004 roku. W 2006 roku radni Rzymu postanowili nadać głównej stacji kolejowej Stazione Termini imię Jana Pawła II, co miało miejsce podczas ceremonii 23 grudnia, w którą zaangażowany był m.in. kardynał Tarcisio Bertone. Mimo tego, pod wpływem publicznej krytyki, burmistrz Rzymu zadecydował w 2007 roku o odebraniu tej nazwy.

W 2014 roku parlament Kanady ogłosił 2 kwietnia Dniem Papieża Jana Pawła II, a jego imieniem został nazwany jeden z półwyspów na antarktycznej wyspie Livingstona w archipelagu Szetlandów Południowych. Na koniec, w 2024 roku, post humously został odznaczony Orderem Tomáša Garrigue Masaryka I Klasy przez prezydenta Czech, Petra Pavla.

Obecność w kulturze masowej

Poświęcone figurze papieża Jana Pawła II kulturowe zjawiska mają głębokie korzenie, które bada się z różnych perspektyw. W chwilę po ascensji Karola Wojtyły na tron papieski, popularny zespół Freddy The Flying Dutchman And The Sistina Band wprowadził na rynek singiel o nazwie Wojtyla Disco Dance, który zyskał uznanie jako jeden z hitów wczesnego italo disco.

W Polsce obserwujemy od 1980 roku nasilające się zjawisko stawiania pomników dedykowanych Janowi Pawłowi II. Choć okres PRL-u charakteryzował się niewielką ich ilością, od 1998 roku sytuacja uległa dramatycznej zmianie. W rzeczywistości rok 2000 okazał się maxymalnym punktem tej dynamiki.

W odpowiedzi na rozrastający się kult postaci papieża, zjawisko internetowe zwane cenzopapami zyskuje na popularności, zwłaszcza po jego śmierci. Mem ten jest specyficzny i zawiera elementy kierujące się w stronę krytyki oraz ironii. Bezpośrednio odnosi się do:

• obrażania papieża,
• wyśmiewania jego przesadnego uwielbienia.

Filmy i spektakle

Jan Paweł II wzbudził ogromne zainteresowanie w świecie kinematografii, zarówno za sprawą filmów fabularnych, jak i dokumentalnych. Powstało kilkadziesiąt dzieł, które miały na celu oddanie jego niezwykłej postaci oraz wpływu, jaki wywarł na świat.

Jednym z przejawów tego zainteresowania jest telewizyjny spektakl, który w sposób szczególny przybliża historię jego życia oraz działalności. Dzięki różnorodnym produkcjom, widzowie mogli lepiej poznać nie tylko jego jako osobę, ale także kontekst historyczny, w którym działał.

Filmy
Rok	Tytuł	Reżyser
1979	Pielgrzym	Andrzej Trzos-Rastawiecki
1981	Z dalekiego kraju	Krzysztof Zanussi
1984	Papież Jan Paweł II	Herbert Wise
1997	Papież Polak	Alina Czerniakowska
1998	Sursum corda! W górę serca! (inne języki)
1999	Przychodzę, by wam służyć	Ewa Świecińska, Amelia Łukasiak
2002	Świadek nadziei: Życie Karola Wojtyły, papieża Jana Pawła II	Judith Dwan Hallet (inne języki)
2005	Jan Paweł II	John Kent Harrison
	Jan Paweł II: Nie lękajcie się	Jeff Bleckner
	Karol. Człowiek, który został papieżem	Giacomo Batiatto
2006	Karol. Papież, który pozostał człowiekiem
2007	Oczyma Pokolenia ’78. Pontyfikat Jana Pawła II	Jowita Gondek
	Lolek	Marcin Sępiak, Krzysztof Tadej
2008	Świadectwo	Paweł Pitera
2010	Trzy minuty. 21:37	Maciej Ślesicki
2011	Jan Paweł II. Szukałem Was…	Jarosław Szmidt
2014	Jan Paweł II – Santo Subito. Świadectwa świętości	Piotr Dziubak
2015	Apartament	Maciej Czajkowski, Przemysław Hauser
2016	Sekretne listy Jana Pawła II	Edward Stourton (inne języki)
2019	Lubię patrzeć jak wschodzi słońce	Paulina Guzik (inne języki)
Spektakle w Teatrze TV
2016	Totus Tuus	Paweł Woldan

---

Oceń: Jan Paweł II

---