Włodzimierz Kulmatycki

---

Życiorys

Włodzimierz Kulmatycki urodził się jako syn Stefana, który był prawnikiem i radcą skarbowym, oraz Olgi z rodziny Pfistererów. W 1913 roku rozpoczął swoje studia z zakresu nauk przyrodniczych na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie miał przyjemność uczyć się pod opieką J. Nusbauma-Hilarowicza. Po pewnym czasie jego edukacja kontynuowana była w Wiedniu, gdzie pod kierunkiem K. Grobbena i B. Hatscheka rozwijał swoje naukowe umiejętności.

Podczas I wojny światowej prowadził zajęcia z przyrody w polskim gimnazjum w Wiedniu. Działał także w stowarzyszeniu polskiej młodzieży akademickiej, znanym jako „Ognisko”. W 1917 roku Kulmatycki przeniósł się do Krakowa, gdzie jako wolontariusz objął stanowisko demonstratora w katedrze zoologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W tym samym czasie, przez kilka miesięcy kierował gospodarstwem stawowym Krajowego Towarzystwa Rybackiego w Święcianach. W 1919 roku podjął pracę jako asystent katedry zoologii na Uniwersytecie Warszawskim. Następnie, w latach 1920–1922, także asystował w katedrze zoologii i entomologii na Wydziale Rolno-Leśnym Uniwersytetu Poznańskiego.

Kulmatycki pełnił również funkcję inspektora rybactwa w Ministerstwie byłej Dzielnicy Pruskiej. Był aktywnym członkiem i jednym z założycieli Wielkopolskiego Towarzystwa Rybackiego. W dodatku uczył biologii w Gimnazjum im. Bergera w Poznaniu oraz wykładał rybactwo w Akademii Rolniczej w Bydgoszczy, gdzie realizował swoje pasje naukowe i zawodowe.

Działalność w Bydgoszczy

W 1922 roku Włodzimierz Kulmatycki osiedlił się w Bydgoszczy, gdzie rozpoczął pracę w Państwowym Naukowym Instytucie Rolniczym. Instytut ten, od 1927 znany jako PING w Puławach, posiadał swój oddział właśnie w Bydgoszczy. W ramach tej placówki zorganizował i kierował pierwszą w Polsce jednostką zajmującą się naukowym rybołówstwem, co zaowocowało powstaniem laboratoriów ichtiologicznych oraz chemicznych, a także wylęgarni ryb. W 1924 roku zainicjował działalność doświadczalnego gospodarstwa ryb łososiowatych w bydgoskiej dzielnicy Wilczak, a w 1935 r. stworzył stację doświadczalną w Mochlu, nieopodal Kamienia Krajeńskiego.

Jego osiągnięcia naukowe są imponujące; w 1934 roku obronił doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim, a cztery lata później objął stanowisko wicedyrektora PINGW oddziału w Bydgoszczy. Zainicjowane przez niego badania dotyczyły istotnych kwestii takich jak ichtiobiologia, gospodarka stawowa, choroby i szkodniki ryb, a także analiza gospodarki rzek w zakresie rybołówstwa. Szczególnie od 1923 roku koncentrował się na problemacie zanieczyszczenia rzek, odnosząc się szczególnie do wpływu ścieków z Bydgoszczy na ekosystem Brdy oraz zanieczyszczeń Warty.

Jego pionierskie badania miały kluczowe znaczenie dla ochrony ryb w polskich rzekach, a efekty tych prac przyczyniły się do wprowadzenia regulacji prawnych zakazujących zanieczyszczania wód ściekami. W 1930 roku doprowadził do powstania w Bydgoszczy pierwszej w Polsce naukowej placówki badawczej zajmującej się czystością wód.

Włodzimierz Kulmatycki był także aktywnym działaczem na rzecz ochrony przyrody. Uczestniczył w pracach Państwowej Rady Ochrony Przyrody oraz redagował szereg czasopism specjalistycznych. W latach 1919-1920 był redaktorem „Przeglądu Rybackiego”, a także tworzył „Rybaka Polskiego” (1920-1926), „Bibliotekę Rybacką” (1921-1926) oraz „Archiwum Rybactwa Polskiego” (1921-1926). Uczestniczył w licznych naukowych wyprawach zagranicznych, w tym do Szwecji i Norwegii, a także brał udział w międzynarodowych kongresach limnologicznych. W sumie opublikował około 250 prac naukowych.

Równolegle z działalnością naukową, Kulmatycki angażował się w życie społeczne i kulturalne Bydgoszczy. W 1923 roku współtworzył bydgoski Oddział Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, a wkrótce został jego prezesem. W 1934 roku włączył się w działania Rady Artystyczno-Kulturalnej, pełniąc rolę prezesa w 1936 roku. W latach 1935-1936 był członkiem Komitetu Redakcyjnego „Przeglądu Bydgoskiego”, gdzie opublikował pracę dotyczącą wpływu ścieków na rzekę Brdę.

Po rozpoczęciu II wojny światowej, we wrześniu 1939 roku Kulmatycki opuścił płacówkę w Bydgoszczy, wracając na polecenie dyrekcji 5 października. Niestety, 14 października został aresztowany przez gestapo i umieszczony w koszarach 15 pułku artylerii lekkiej. Zatrzymany pozostawał tam do końca października, a 1 listopada 1939 roku zaginął, najprawdopodobniej zamordowany przez funkcjonariuszy gestapo. Zgodnie z postanowieniem Sądu Grodzkiego w Bydgoszczy z 26 czerwca 1947 roku, został uznany za zmarłego, a informacje o jego śmierci pozostały nieznane.

Rodzina

Włodzimierz Kulmatycki w 1925 roku związał się węzłem małżeńskim z Ireną Bończa-Rutkowką, która była inżynierem rolnikiem. Ich wspólne życie zaowocowało dwojgiem dzieci.

Małżonkowie doczekali się córki Hanny oraz syna Stefana.

Upamiętnienie

Włodzimierz Kulmatycki, który pozostawił po sobie znaczący ślad w historii, został uhonorowany w szczególny sposób. Jego pamięć kultywowana jest dzięki tablicy pamiątkowej, która została poświęcona zamordowanym pracownikom PINGW w Bydgoszczy.

Tablica ta znajduje się w jednej z sal Instytutu Historii UKW, usytuowanym przy Placu Weyssenhoffa, który w przeszłości stanowił siedzibę PINGW.

---

Oceń: Włodzimierz Kulmatycki

---